W XVI wieku byli to najczęściej jeńcy wojenni o wyższym statusie, przeważnie wzięci do niewoli podczas wojen na wschodnich kresach Rzeczpospolitej: Turcy, Tatarzy (zwani Scytami), Mołdawianie, Wołosi, Rosjanie (ówcześnie zwani Moskwą). Położenie Malborka w północnej części kraju, jak również obca kulturowo ludność mówiąca nieznaną mową, wykluczały w istocie ucieczkę. Dlatego można powiedzieć, że tej kategorii więźniowie w zamku mieszkali, a nie odbywali karę.

Opiekę nad nimi sprawował urzędnik zwany „przystawem nad więźniami”, który pobierał roczną pensję z dochodów zamku. Niekiedy niewola trwała długo. Np. w latach 1524–1553 w Malborku więziony był osmański żołnierz Kara Musa, który po uwolnieniu w Polsce już pozostał otrzymując dożywotnią rentę. W 1526 r. do Malborka przewieziono kaznodziejów luterańskich schwytanych podczas rewolty pospólstwa w Gdańsku. W 1565 r. w trzech pomieszczeniach niższej kondygnacji wschodniego skrzydła Zamku Średniego zamieszkiwali więźniowie tatarscy i moskiewscy. Niektórzy próbowali ucieczki w drodze do twierdzy, jak pewien Wołoch, który „milę przed Elblągiem w nocy uciekł”, jak pisał w liście wysłanym 9 kwietnia 1602 r. z Malborka do króla Zygmunta III ekonom Stanisław Kostka.

Inną kategorię więźniów stanowili chłopi żuławscy odsiadujący wyroki sądu wójtowskiego. Karę odbywali oni w wieżach: Modrej (obecnie Maślankowej), Kęsej nad Nogatem oraz w Wójtowskiej. Żołnierzy zamkowych sadzano w wieży przy kościele św. Wawrzyńca, na Zamku Niskim znajdowała się też szubienica wojskowa. Pojedyncze pomieszczenia określane mianem „więzienia” znajdowały się też na Zamku Wysokim. W 1698 r. więziono w budynku szkoły jezuickiej (obecnie w tym miejscu znajduje się Domek Ogrodnika) żołnierzy francuskich wziętych do niewoli pod Gdańskiem.

Ilustracja: fragment planu zamku malborskiego z 1745 r. z oznaczeniem miejsc, w których w różnych okresach trzymano więźniów.

źródło: http://www.facebook.com/polski.malborg/

Misją osób tworzących tę stronę jest krzewienie wiedzy historycznej na temat Malborka, Żuław i województwa malborskiego w okresie nowożytnym.

Pytania prosimy kierować na adres: polski.malborg@gmail.com

Strona powstała w związku z projektem o roboczej nazwie „Polski Malborg” przygotowywanym przez Muzeum Zamkowe w Malborku.