W czym problem?

Odstrzał i wieloletnie derogacje (zgody na zabijanie bobrów oraz niszczenie tam) dają efekt tylko chwilowy, nie usuwają przyczyn szkód, a przy tym wyłączają z debaty trwalsze rozwiązania inżynieryjnoprzyrodnicze [1].

Szybka rekolonizacja po odstrzale

Po wyeliminowaniu z odcinka rzeki lub rowu bobrów nisza pozostaje atrakcyjna (woda, żer, schronienie), więc miejsce szybko zajmują osobniki z sąsiednich stanowisk. To typowe zjawisko przemieszczania się i ponownego zasiedlania u bobrów, potwierdzone w badaniach populacyjnych [5][12]. Na Żuławach działają naturalne „korytarze”: Zalew Wiślany, Wisła, Kociewie, Warmia – co tylko przyspiesza ich powrót.

Ograniczony wpływ na populację w skali regionu

Bóbr ma wysoki potencjał rozrodczy i mobilność, a zasięg populacji jest szeroki – usunięcie nawet kilkudziesięciu osobników rzadko zmienia obraz w skali regionu. Orientacyjnie: GUS (2023) szacuje populację bobra w Polsce na ok. 149,9 tys. osobników (inne źródła: 150–170 tys.) [2][8]. Jak szacują specjaliści w niektórych regionach kraju populacja osiągnęła swój punkt liczebnej stabilizacji. Jak jest na Żuławach dokładnie nie wiemy.

Przykład Litwy: mimo statusu gatunku łownego i corocznych polowań, Litwa równolegle stosuje narzędzia koegzystencji; odstrzał jedynie spowalnia przyrost. Raporty litewskie wskazują bardzo wysokie zagęszczenia i szerokie występowanie bobra [3][9]. W przeliczeniu na 100 km², bobrów, Litwa ma najwięcej w Europie.

„Otwarte przyzwolenie” na derogacje to zła nauka dla społeczności oraz iluzja załatwienia problemów

Wieloletnie, szerokie zgody „na wszelki wypadek” przesuwają odstrzał z roli wyjątku do roli standardu. Powstaje nawyk: „skoro wolno, tak trzeba”, więc instytucje i mieszkańcy sięgają po doraźne środki zamiast usuwać przyczyny (zabezpieczenia przepustów, bufor zieleni, urządzenia przepływowe, monitoring). Po interwencji zostaje ta sama nisza (woda, żer, schronienie), więc problem wraca w tych samych miejscach lub obok. (Relacje ze spotkań z administracją: przedstawiciele GDOŚ potwierdzają szerokie praktyki derogacyjne i brak trwałego efektu [17]).

W trybie derogacji rzadko towarzyszy temu pakiet napraw i zabezpieczeń hydrotechnicznych, więc efekt przeciwpowodziowy jest pozorny.

Aspekt etyczny (UE i Polska)

Zabijanie zwierząt nie jest akceptowalne przez coraz większą część społeczeństwa tym bardziej jeśli możliwe są inne rozwiązania – pewniejsze i bezpieczniejsze.

Aspekt prawny

W UE bóbr podlega Dyrektywie siedliskowej; działania szkodzące gatunkowi wymagają wyjątkowej derogacji (art. 16), przy zachowaniu ścisłej ochrony gatunkowej [4][11][17].

W Polsce odszkodowania za szkody bobrowe wypłaca Skarb Państwa (RDOŚ) na podstawie art. 126 ustawy o ochronie przyrody [10][18].

W większości państw UE nie opiera się systemów zarządzania na rutynowym odstrzale; nawet tam, gdzie polowania są dopuszczone, stosuje się zestaw narzędzi koegzystencji [3].

Usługi ekosystemowe bobra

Literatura i praktyka podkreśla korzyści ekosystemowe bobrów (możliwość regulowania odpływu jak mechaniczna zastawka co jest przydatne przy panującej też na Żuławach suszy, bioróżnorodność, łagodzenie ekstremów, poprawa jakości wody) – to argument za prewencją i zarządzaniem, nie za ciągłym usuwaniem [6][13][20].

Dlaczego myśliwi nie chcą eliminacji bobrów?

Trudne i ryzykowne warunki (noc, woda, rykoszet, niebezpieczne szczególnie blisko zabudowy), biurokracja i odpowiedzialność (warunki derogacji, raporty), mało korzyści (brak rynku mięsa czy futra), krótkotrwały efekt (szybki powrót zwierząt), ryzyko wizerunkowe i wątpliwości etyczne (np. osierocenie młodych) [18] [19] [20].

Podsumowanie

przemieszczania się osobników [5].

Trwały efekt dają rozwiązania przyrodniczo-techniczne (urządzenia przepływowe, zabezpieczenia przepustów, bufor zieleni) + procedury i koordynacja [1].

Derogacja powinna pozostać wyjątkiem, uruchamianym punktowo i krótko, dopiero po wyczerpaniu prewencji (standard wynikający z art. 16) [4].

Brak zainteresowania myśliwych i brak przyzwolenia społecznego.

Źródła

1. Beavers: Wetlands & Wildlife — Manage Flooding (przegląd rozwiązań niefatalnych) i baza badań urządzeń regulujących poziom wody. https://www.beaversww.org/manage-flooding/ ; https://www.beaversww.org/beaver-flow-device-studies/ (beaversww.org)
2. Sejm RP — odpowiedź na interpelację (9.02.2024)

 Mikołaj Dorożała: „Zgodnie z Rocznikiem Statystycznym Ochrona Środowiska GUS 2023 liczebność bobra wynosi 149 900 osobników”.

 https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=D2DJDW&view=1

1. LAMMC — Beaver Population Management in the Baltic Sea Region (WAMBAF) (raport dot. krajów bałtyckich, w tym Litwy). PDF: https://www.lammc.lt/.../beaver-report_wp2_wambaf_final-25-02-2017.pdf (LAMMC)
2. EUR-Lex — Dyrektywa siedliskowa 92/43/EWG, art. 16 (derogacje) i system ścisłej ochrony. https://eurlex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:31992L0043 ; wytyczne KE 2021 dot. art. 12 i 16: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52021XC1209(02) (EUR-Lex)  [5] Parker H. (2014) — szybki wzrost liczby kolonii po nadmiernych odstrzałach (re-zasiedlanie opuszczonych stanowisk). Wildlife Biology.

https://nsojournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.2981/wlb.00040

(nsojournals.onlinelibrary.wiley.com)

 [6] Brazier R.E. i in. (2020) — „Beaver: Nature’s ecosystem engineers”. Mammal Review (open access/PMC:

retencja, spowalnianie przepływu itp.). https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7883483/ (PMC)  [7] EUR-Lex — tekst skonsolidowany Dyrektywy siedliskowej (ogólne cele, ochrona). https://eurlex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:01992L0043-20130701 (EUR-Lex)

1. GUS — komunikat prasowy (27.09.2024)

 „Nareszcie znaleźliśmy winnego. Dziennik Gazeta Prawna z dnia 27-09-2024 r.” — jak GUS pozyskuje szacunki liczebności gatunków chronionych (w tym bobra) z GDOŚ/RDOŚ.

 https://stat.gov.pl/dla-mediow/komunikaty-prasowe/komentarz-do-artykulu-nareszcie-znalezlismywinnego-dziennik-gazeta-prawna-z-dnia-27-09-2024-r-,131,1.html

1. LAMMC — Beaver as a renewable resource (handbook; charakterystyka populacji w LT). https://www.lammc.lt/.../beaver-handbook.pdf (LAMMC)
2. SIP LEX — art. 126 ustawy o ochronie przyrody (odszkodowania; RDOŚ). https://sip.lex.pl/aktyprawne/dzu-dziennik-ustaw/ochrona-przyrody-17091515/art-126 (SIP Lex)
3. EUR-Lex — zakazy dot. metod zabijania i derogacje (art. 15 i 16). https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX:31992L0043 (EUR-Lex)
4. Bobeva A. i in. (2025) — genetyczne dowody ponownego zasiedlania (Dunaj). Journal of Vertebrate

Biology. https://bioone.org/.../10.25225/jvb.24119.full (bioone.org)

1. Grudzinski B.P. i in. (2022) — globalny przegląd wpływu tam bobrowych (retencja, 42/44 badań: wzrost retencji). Ecosphere (open access/PMC). https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9473292/ (PMC)  [14] Boyles S.L. i in. (2008) — analiza skuteczności i kosztów urządzeń przepływowych (Beaver Deceiver itd.). PDF: https://www.beaversww.org/wp-content/uploads/2019/10/Boyles-et-al.-2008.pdf (beaversww.org)

 [15] Przykłady wdrożeń gminnych („beaver deceiver”) — prasa lokalna, 2025

 • Ridgefield approves installing a ‘beaver deceiver’ device at pond to stop flooding: ‘Good solution’ (CT Insider,

12.05.2025):  https://www.ctinsider.com/news/ridgefield/article/ridgefield-approves-install-beaver-deceiver-flood-

20326829.php https://www.newstimes.com/... (CT Insider)

1. ISAP — tekst jednolity ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. 2025 poz. 884). PDF: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20040920880/U/D20040880Lj.pdf (ISAP)
2. Sejm RP – Transmisja archiwalna (wideo) posiedzenia dot. Żuław (wypowiedzi przedstawicieli GDOŚ).  https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/transmisje_arch.xsp?unid=0EA05880F98D4704C1258D07003447B8
3. OKO.press — Ardanowski o niechęci do odstrzału bobrów

 Artykuł: „Ardanowski: ‘Płetwa bobra to afrodyzjak’. Tak minister namawia do polowania na bobry”, 7.06.2019.

 Kluczowy cytat: minister wskazuje, że „nikt nie chce na nie polować” mimo zgód RDOŚ. Oko

1. Wróbel M., Krysztofiak-Kaniewska A. (2020) — przegląd naukowy (Taylor & Francis)

 Tytuł: Long-term dynamics of and potential management strategies for the beaver (Castor fiber) population in Poland, The European Zoological Journal, 87(1), 116–121.

 Wniosek: „polowania są często nieskuteczne, bo myśliwi niechętnie polują na bobry (brak tradycji, trudne warunki)”. DOI: 10.1080/24750263.2020.1727969. Taylor & Francis Online+1

1. PZŁ Okręg Elbląg — komunikat (2025)

 Komunikat nr 1 z 14.01.2025 r. — obowiązek złożenia sprawozdania z wykorzystania zezwoleń na odstrzał także „gdy bobrów nie pozyskano” (pośrednio pokazuje częste niewykonanie odstrzału). Plik PDF.

elblag.pzlow.pl